Voor wie Nicolaas Klei dit weekend gelezen heeft, in het AD, plaats ik hierbij de door Klei in zijn column beschreven foto. Klei heeft het over een nieuwe bureau-achtergrond op zijn pc: een laat negentiende-eeuwse affiche tegen drankmisbruik.
Opvallend vind ik altijd dat de drankbestrijders uit die tijd wijn, cider en andere gegiste fruitsappen niet onder de schadelijke alcoholsoorten onderbrengen. Het was de organisaties van drankbestrijders te doen om ‘industrieel’ gebrouwen alcoholische drank als jenever en andere stooksels; die waren schadelijk voor de argeloze arbeider. Dranken met alcoholpercentages ver boven de 20% dus. Dit heeft ook te maken met de klasseverschillen tussen de drankbestrijders enerzijds en de te bestrijden drinkers anderzijds. De bestrijders waren ‘gegoede’ burgers, die een glas wijn wel konden betalen; zij wisten bovendien maat te houden. (Of tenminste, dat was hun uitgangspunt). De drinkers waren meestal arbeiders of kleine zelfstandigen, die ‘beschaafd’ moesten worden, maar voor wie alleen het goedkoopste gestookte bocht betaalbaar was. Wijn was – en is nog altijd tot op zekere hoogte – de alcoholische drank van de ‘beschaafde’ elite; bestrijding van het misbruik daarvan was toch echt niet nodig….
De door Klei bedoelde affiche komt uit Frankrijk, maar ook Nederland kende zijn cartoons op dit gebied. Het toeval wil dat ik dit weekend bij het wegwerken van mijn leesachterstanden de bespreking van een proefschrift tegenkwam dat gewijd is aan de anti-clubjes van de negentiende eeuw. Het boek heet De afschaffers. Publieke opinie, organisatie en politiek in Nederland 1840-1880 en is geschreven door Maartje Janse. Bij de bespreking in het Historisch Nieuwsblad staat een prachtige cartoon van een fontein met sterke drank, waaronder een menigte gretig zijn glaasjes ophoudt. Langs de rand van de afgrond liggen echter al de eerste laveloze slachtoffers en de duivel kijkt grijnzend toe. Helaas is deze cartoon niet op internet te vinden.
Klei’s bureau-achtergrond komt overigens ook voor in de database van de prachtige Franse site L’Histoire de France par l’image. Een aanrader!
In Frankrijk is wijn pas sinds kort op “de lijst” gezet van verslavende dranken hoor. Daarmee is de keldering van de omzet mede in gang gezet….
Er gaan stemmen op om deze godendrank weer van die lijst af te halen. Uiteraard om de binnenlandse verkopen wat op te schroeven….
Dat lijkt mij een goede actie, wijn weer van die lijst af te halen. Misschien dat onze negentiende-eeuwse voorouders het zo gek nog niet zagen…